یادداشت‌های دایره مینا    

تفاوت «توفان» و «طوفان»

دو واژه توفان و طوفان با تلفظی یکسان ریشه‌های متفاوتی دارند. به‌کار بردن آن ها برای یک منظور و معنی، اشتباه است.

واژه طوفان ریشه‌ای عبری و یونانی دارد و به زبان عربی وارد شده است. این واژه در زبان انگلیسی «Typhoon» نوشته می‌شود و به معنی حادثه‌ای طبیعی است، همراه با باد و باران که خرابی و خسارت به بار می‌آورد.

در ترکیب‌هایی مانند طوفان نوح، طوفان کاترینا و... باید از واژه طوفان استفاده کنیم و نه توفان.

واژه «توفان»، یک واژه فارسی است که ریشه آن در ترکیب کلماتی چون توفیدن یا توپیدن است. توفیدن و توپیدن  معنی یکسان دارند به‌معنی داد زدن، غرش کردن و غران بودن هستند. کلمه «توفان» از این ریشه‌ها ساخته شده است. به‌کار بردن واژه توفان به‌معنی یک حادثه طبیعی همراه با باد و باران، از نظر نگارشی غلط محسوب می‌شود.

استثناها

کلماتی که در آن‌ها «ط» استفاده شده، واژه‌های عربی هستند. ما به اشتباه بسیاری از واژه‌های فارسی را با «ط» می‌نویسیم که باید تصحیح شود؛ اما استثناهایی هم داریم که در همه مواقع تغییر «ط» به «ت» واژه را تصحیح نمی‌کند. در کلمه‌هایی مانند بلیت، امپراتوری، اتو، اتاق و ... که واژه‌هایی با ریشه غیر عربی هستند و یا از دیگر ریشه‌ها به فارسی وارد شده‌اند، این تصحیح باید انجام شود؛ اما در کلمه‌ای مانند طوفان که ریشه‌ای عربی دارد، استفاده کردن از توفان درست نیست.

برخی واژه‌های خاص که عربی نیستند با «ط» نوشته می‌شوند. در این موارد به‌دلیل خاص بودن آن‌ها نمی‌توانیم در آن‌ها تغییر ایجاد کنیم؛ واژه‌هایی مانند افلاطون و ارسطو به‌عنوان اسامی خاص هستند. این کلمات از زبان عبری به عربی راه یافته‌اند و سپس به زبان فارسی آمده‌اند. به‌دلیل خاص بودن‌شان، نیازی به تغییر در نگارش آن‌ها نیست.

فارسی را پاس بداریم.

غلط ننویسیم.

منابع:

لغت‌نامه معین

لغت‌نامه دهخدا

اینترنت