پشت پلک‌های کِلْک (۱) ـ سعید عبداللهی
پشت پلک‌های کِلْک (۱)
سرآغاز
چه معنا كه بی لطف زینت فسرد
نثرها، شعرها و و نوشته‌هایی هستند كه ما را به سكوتی توأم با تفكر وامی‌دارند. پس از لختی جست‌وجو در چند و چونشان، ما را به جلوه‌گاه معناهای شورانگیز می‌برند.
برای درك و فهم درست این نوشته‌ها و رابطه‌ی میان برخی واژه‌ها و تركیب‌هایشان، باید آرایه‌های آن‌ها را باز كرد، از معنای ظاهری‌شان عبور نمود و به عمق و ژرفای حقیقت‌شان راه برد.
آرایه‌های ادبی را باید از شگفتیهای «زبان» برشمرد. در دنیای هنر، عناصری هستند كه معناها و مضامین نهفته در جان و جوهر هستی را بالغ و شكوفا می‌كنند. عناصری كه بازوهای تحول و رسایی زبان‌اند. این عوامل و عناصر، همان آرایه‌ها (صنایع بدیع) هستند.
برخی از این آرایه‌ها، از آنجایی كه تخیل را بارور می‌كنند و به آن توانایی خلق كردن را می‌دهند، با خود نوعی زبان را می‌آفرینند. این زبان كه فراتر و ورای زبان دستوری و زبان عامیانه‌ی روزمرگی است، دو كار را به موازات هم صورت می‌دهد: بالغ كردن معناها ـ جلوه دادن و زیبایی‌سازی هنری. بدون این آرایه‌ها، نوشته‌ها از هیچ ویژگی «ادبی، هنری و زبانی» برخودار نیستند.
آرایه‌ها چنان‌چه غیر تصنّعی، طبیعی، مناسب و هماهنگ شكل بگیرند، صورت و معنای اثر را جمال و استحكام می‌بخشند. اثربخشی آثار هنری نیز وجهی از كاربرد مناسب و هماهنگ آرایه‌های ادبی است.
بی‌حكمت نیست كه شعر و سخن حافظ، غزلی‌ست آراینده‌ی دل و جان و زبان و اندیشه‌ی ایران و ایرانی. در آرایه‌های اندیشه، سخن و شعر حافظ، هماهنگی میان بینش هنری و زبان ادبی او، معناها را بالغ میكند و كمال زیبایی هنری را می‌آفریند.
ترتیب مراحل پیدایش آرایه‌ها در زبـان
واقعیت‌ها، رویدادها ...... واكنش عاطفی و برانگیختگی هنرمند .....عبور واقعیت‌ها و رویدادها از نیروی تخیل .... ورود هستی(طبیعت، انسان، اشیاء) به ذهن و دایره‌ی اندیشه.....شكل‌گیری و ساخت تصویر....پیدایش آرایه‌های ادبی .....ساخت جهان‌بینی و نگرش جدید فلسفی، عرفانی، عاشقانه و ..... تبدیل تصویرها به واژه‌های متناظر خود .... باز شدن زبان جدید(معناها، نمادها، سمبل‌ها).....پدیدار شدن شعر و نثر و اثر ادبی
نمونه‌هایی از آرایه‌های ادبی هستند كه به ذهن آدمی بال و پر پرواز می‌دهند تا دنیاهای دیگری را كشف و فهم كنیم. در میان آرایه‌ها، برخی دامنه‌ی تخیل و تصّور را تا مرز شگفتی گسترش و قدرت آفرینش را ارتقا می‌دهند و در این دامنه، معنا را بالغ می‌نمایند. برخی حیطه‌ی توصیف را گسترش می‌دهند و دست به معناآفرینی می‌زنند. برخی موسیقی بیرونی اثر را میسازند و برخی نیز موسیقی درونی را.
آشنایی با اصطلاحات و كاركرد آرایه‌ها، به فهم متن‌های ادبی كمك میكند، در ترجمه و درك درست متون قدیمی و جدید، در برخودار شدن از زیبایی‌ها و شگفتیهای نوشته‌های ادبی و نیز افزایش دانش ادبی، یاری‌مان خواهند كرد.
ادامه دارد...
سعید عبداللهی
برچسب‌ها: ادبیات, شعر, آرایه های ادبی, صنایع بدیع